هنری بوکه در عکاسی

[ماه تی تی]

شکل بوکه تابعی از طراحی لنز است
طراحی اپتیک یک لنز (یعنی نحوه ریخته‌گری قطعات، نحوه پولیش و نحوه جاگذاری عدسی‌های آن‌ها) و همچنین شکل و نحوه عملکرد پره‌های دیافراگم، روی نحوه نمایش بوکه در تصویر مؤثر است. در این بخش از مقاله به این نکته می‌پردازیم که این عوامل چطور روی شکل بوکه تأثیر می‌گذارند. اگر می‌خواهید به‌صورت علمی این موضوع را فرا بگیرید.

اما ما در اینجا موضوع را ساده‌تر بررسی می‌کنیم. چون واقعیت این است که ما فقط می‌خواهیم روی عکس‌هایمان بوکه ایجاد کنیم و نمی‌خواهیم لنز بسازیم یا طراحی لنز بکنیم.

 

[ماه تی تی]

دیافراگم و شکل آن
شرکت اشنایدر در جایی می‌گوید “گاهی اوقات اتفاق‌های خوب را ما شکل می‌دهیم. یک بوکه خوب را نیز می‌توانید شکل دهید. یعنی بوکه می‌تواند طراحی شود. شکل دهانه دیافراگم، یکی از مؤثرترین عواملی است که می‌تواند بوکه را شکل دهد”
اگر قبلاً درباره Star Effect یا بوکه‌های با شکل ستاره‌ای مطالعه کرده باشید می‌دانید که شکل فیزیکی دیافراگم می‌تواند شکل نقاط بوکه را تغییر دهد. مثلاً کیت‌های جالبی هست شامل ورقه‌های پانچ شده با شکل‌های مختلف می‌شود. سوراخ‌های وسط این ورقه‌ها با اشکال گوناگون، از شکل ماه و ستاره گرفته تا قلب و لوزی و … را در آن‌ها می‌بینید.

 

[ماه تی تی]

 

[ماه تی تی]

این اشکال را جلوی لنز دوربین قرار می‌دهید و باعث می‌شود تا شکل لکه‌های نور ورودی به دوربین تغییر کند. این تغییر سبب می‌شود تا همین لکه‌ها که بوکه را تشکیل می‌دهند روی حسگر به‌صورت شکل‌های منظم تابیده شوند و بوکه‌های شکل دار ایجاد شوند. حتی خودتان هم می‌توانید به‌صورت دستی این شکل‌ها را بسازید.

جالب اینجاست که اگر دست خودتان را جلوی لنز قرار دهید تا نور از لای انگشتانتان دست شما به داخل دوربین برسد، حتی همین کار هم می‌تواند شکل نقاط بوکه روی تصویر را تغییر دهد. در این تصویر می‌بینید که بوکه‌ها هیچ شکل خاصی ندارند. دلیل این تغییر شکل همین است که لکه‌های نور از لای انگشتان عبور کرده‌اند.

 

[ماه تی تی]

دقیقاً به همین دلیل هم هست که شکل دیافراگم در لنز‌های جدید را به‌صورت مدور با انحنا می‌سازند. می‌دانیم که پره‌های دیافراگم با باز شدن و جمع‌شدن حول محور وسط، اندازه دیافراگم را تغییر می‌دهند. سازندگان لنز‌ها حالا با مدور ساختن شکل این پره‌ها سعی دارند تا شکل بوکه‌ها را تا حد ممکن به دایره کامل نزدیک کنند.

به همین دلیل هم وقتی مشخصات لنز‌ها در وب‌سایت نورنگار را مطالعه می‌کنید یا بررسی لنز‌ها را می‌خوانید یکی از نکات مهمی که به آن اشاره می‌شود، تعداد پره‌های دیافراگم لنز است. هرچقدر لنز‌ها گران‌قیمت‌تر و پیشرفته‌تر باشند، تعداد پره‌های دیافراگم آن هم بیشتر می‌شود.

 

[ماه تی تی]

 

[ماه تی تی]

به‌عنوان‌مثال در این تصویر می‌بینید که بوکه ایجاد شده توسط لنز FUJIFILM XF 90mm f/2 R LM WR که دیافراگم آن تنها 7 پره دارد، چطور در دیافراگم‌های بسته مانند f/5.6 یا f/8 که دیافراگم‌های میانی محسوب می‌شود، شکلی چندضلعی دارد و هرچقدر به دیافراگم‌های باز مانند f/2 نزدیک می‌شود، بیشتر شبیه به دایره می‌شود. تلاش سازندگان لنز این است که در محصولات جدیدشان تا حد ممکن در دیافراگم‌های میانی هم شکل دایره‌ای بوکه را حفظ کنند.

 

[ماه تی تی]

بوکه لنز‌های آینه‌ای بدون دیافراگم
لنز‌های آینه‌ای که به catadioptric مشهورند چگونه بوکه ایجاد می‌کنند؟ این لنزها اساساً شبیه به یک تلسکوپ بازتابی عمل می‌کنند و چیزی به نام دیافراگم قابل تنظیم ندارند. به همین دلیل هم لکه‌های نورانی که در تصویر ایجاد می‌کنند حالتی خاص دارند که به آن‌ها بوکه دوناتی (doughnut bokeh) می‌گویند. شکل بوکه‌ها در تصویر این لنز‌ها از شکل و اندازه آینه‌ها در مرکز لنز تبعیت می‌کند.

 

[ماه تی تی]

در واقع در این لنز‌ها، نور وارد تیوب اپتیکال لنز می‌شود و با عبور از یک آینه کوچک، به یک آینه مقعر در انتهای تیوب لنز می‌رسد. سپس دوباره روی یک آینه کوچک در انتهای لنز متمرکز شده و دوباره با تابش روی یک آینه مقعر دیگر به آینه دوربین می‌رسد که چشم یا حسگر منتظر تصویر آن است.
نتیجه این تابش و بازتابش‌ها، بوکه‌ای دایره‌ای شکل است که لبه‌های روشن و مرکز نسبتاً تاریک دارد. بعضی از عکاسان این بوکه را دوست دارند و بعضی دیگر خیر. به‌هرحال فراموش نکنیم که بوکه‌های دایره‌ای‌شکل، کاملاً سلیقه‌ای هستند و هر شخصی عقیده خودش را نسبت به آن‌ها دارد.

 

[ماه تی تی]

دیافراگم و عمق میدان
موضوع دیافراگم و تأثیر آن بر عمق میدان کاملاً واضح است. هرچقدر دیافراگم بسته‌تر باشد، عمق میدان تصویر هم گسترش پیدا می‌کند و نقاط خارج از فوکوس کمتر می‌شود؛ بنابراین کاملاً واضح است که هرچقدر دیافراگم را باز‌تر کنیم، لکه‌های نورانی محو در تصویر بیشتر می‌شوند و بوکه‌های بیشتری را پدید می‌آورند.

البته باید توجه کنید که برای ایجاد بوکه باید حتماً لکه‌های نور را در مناطق خارج از فوکوس داشته باشید و صرفاً با محو کردن پس‌زمینه نمی‌توانید در تصویر بوکه ایجاد کنید.