هنری تفرش دوزی(درویش دوزی) چیست؟

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن کافه نویسندگان


تفرش دوزی

انواع دوخت های سنتی را می توان نمونه ای زنده از هنرهای خانگی دانست. درویش دوزی یا تفرش دوزی، هنری ظریف و زیبا، و یکی از انواع رودوزی های دیگر ایرانی است، که در گذشته تولید کننده عمده و اصلی آن مردم تفرش بوده اند؛ و به همین دلیل به آن تفرش دوزی گویند.

به عبارتی میتوان گفت شهرستان تفرش زادگاه این هنر چشم نواز است.این هنر تا جایی شهرت ملی پیدا کرده است، که در کتاب‌های درسی کشور نیز آمده است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

تاریخچه تفرشی دوزی

صنایع دستی و تمدن در ایران دارای سابقه دیرینه ای است.

تفرشی ‌دوزی از اواخر دوره قاجار در شهر تفرش رایج شده است، که می توان گفت این نوع دوخت بیش از صدسال قدمت دارد.

این هنر زیبا در گذشته روی کلاه های نمدین دراویش،پوستین، خرقه، کمربندهایی از جنس پشم و سفره های دراویش دوخته می‌ شد .

این هنر زیبا و ظریف در اوایل سلسله پهلوی در تفرش که محل اقامت ظهیرالدوله، داماد ناصرالدین شاه بود به اوجرونق خود رسید.زیرا ایشان خود یکی از دراویش بنام آن روزگار بودند .

 

[دختر خوشگل انجمن]

زنان و مردان آموزش می داد، سعی در مهارت آموزی به افراد نیازمند را داشت و از آنجا که این هنر بین دراویش باب بود، از طریق انجمن در میان سایر مردم نیز رایج گشت .

حتی خود ظهیرالدوله، که در اواخر عمر خود بسیار فقیر شده بود، از طریق دوختن سفارش های دیگران و درآمد آن زندگی می نمود. نمونه های آثار ایشان در موزه تفرش موجود است که بسیار زیبا و ظریف می باشند.

 

[دختر خوشگل انجمن]

طرح های درویش دوزی

در ایجاد نقوش عموما از رنگ های قرمز، سبز، قهوه‌ای و مشکی استفاده می ‌گردد. اما براساس سلیقه ممکن است از رنگ‌ های دیگری نیز استفاده شود.

 

[دختر خوشگل انجمن]

ابزار کار درویش دوزی

ابزار دوخت شامل:

نخ رنگی، که اغلب از نخ عمامه و گاها از نخ های ابریشماستفاده می شود.سوزن،کاغذ شطرنجی، قیچی،پارچه وانگشتانه می باشد.

پارچه ای که برای درویش دوزی مورد استفاده قرار می گیرد، باید پارچه ای با بافت ساده (به صورت تاری _ پودی) باشد؛چراکه دوخت درویش مشروط بر شمردن این تار و پودها و ایجاد شلال های کوچک بر روی پارچه است.

پارچه ی گونی، پارچه ای است که اغلب برای این هنر استفاده می شود. در واقع تفرش دوزی برروی پارچه های باتاروپود قابل شمارش قاب اجرا می باشد، ولی امروزه با استفاده از کاغذ شطرنجی، برروی هر پارچه ای می توان این دوخت سنتی را اجرا نمود.

 

[دختر خوشگل انجمن]

آموزش درویشی دوزی

دوخت درویش بسیاره ساده است و فقط از شلال های کوچک تشکیل شده است.

ابتدا هنرمند طرح مورد نظر خود را روی کاغذ شطرنجی پیاده می ‌کند، سپس کاغذ را روی پارچه زمینه قرار داده و اطراف آنراکوک می ‌زند. در مرحله بعد هنرمند با ابزار دوخت اقدام به پیاده کردن طرح روی پارچه می‌ کند. در انتهای کار، کاغذ را مرطوب و ازسطح پارچه جدا کرده و به اتوکشی و آسترزدن کارمی ‌پردازد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

در روشی دیگر به صورت تار کشی انجام می شود و نیازی به کشیدن نقش روی پارچه نیست، بلکه طرح ها کاملا ذهنیاست و از طریق شمارش تار و پود پارچه و با دوخت شلال به وجود می آید. در این روش ابتدا با کشیدن سه نخ از طول و عرض پارچه مربع هایی به ضلع یک سانتی متر برروی پارچه مشخص می نمایند و سپس وسط آن را با نخ ابریشمی به رنگ پارچه می دوزند.

در ردیف اول با شمارش تار و پود پارچه، شلال های منظم و یکنواختی بر روی پارچه دوخته می شود و در ردیف دوم شلال ها طوری زده می شود که هر نخی که در ردیف اول روی پارچه قرار داشته، در این ردیف زیر قرار می گیرد.

نکته قابل تذکر در مورد این مرحله این است که ردیف شلال های در طرح باید زوج باشد(شش یا هشت ردیف).

 

[دختر خوشگل انجمن]

موارد مصرف

تفرشی دوزی تکنیک ساده ای دارد و به صورت دوخت درحاشیه های پهن پارچه ایجاد می شود؛ که بیشتر در حاشیه و گاهی در متن پارچه نیز، کاربرد دارد.

این نوع دوخت بر روی پارچه هایی که تار و پود دارند، قابل اجرا بوده و از جمله دوخت هایی است که با تصرف در پارچهانجام می شود.

در گذشته از این نوع دوخت برای پارچه های تزیینی روی کرسی، صندوقچه و بر روی سایر لوازم خانگی استفاده می شده است. همچنین برای تولید و تزئین بقچه، جانمازی، سجاده، مانتو، رومیزی (در ابعاد مختلف)، پرده، چادرشب و … نیز استفاده می شود.