هنری کمند دوزی همان سرمه دوزی

[دختر خوشگل انجمن]

کمند دوزی یکی از رودوزی های سنتی و صنایع دستیزیبای ایران است . کمند درلغت به معنای رشته های بلندی است که برای دام انداختن جانوران به کار می برند و یا به وسیله ی آن از دیوار بالا می روند که خمند نیز گفته می شود .

 

[دختر خوشگل انجمن]

در رودوزی های سنتی ایران ، کمند دوزی به نوعی دوخت اطلاق می شود که با استفاده از قیطان ابریشمی یا فیتیله های ابریشمی و پشمی ، منجوق ، سرمه و یا ملیله ، بعد از اجرای انواع حواشی ، به عنوان آخرین حاشیه ، دور دوخت های داخل متن و خارج متن دوخته شده و به این ترتیب قسمتی از سفیدی حاشیه یا کلیه ی حواشی دیگر را احاطه می کند . واین دوخت هیچ وقت به تنهایی به کار نمی رود بلکه به عنوان مکمل طرح یک دوخت به کار می رود .

 

[دختر خوشگل انجمن]

کمند اندازی

این نوع دوخت تقارن شدیدی با هنر کمند اندازی در صفحه آرایی و کتاب آرایی دارد . در صفحه آرایی های دوران کهن تا به امروز ، کمند اندازی با استفاده از جدول پهن یا جدول ساده بعد از تمامی حواشی در صفحه ، ظاهر شده و تزیینات یعد از آن را نیز شرفه ها تشکیل می داده است ولی در کمند دوزی معمولا اطراف جدول کمند را ، تگرگ دوزی یا زرک دوزی یا دندان موشی یا شرفه تزیین می دهد .

 

[دختر خوشگل انجمن]

این هنر تاریخچه ی کهن در تاریخ هنر کشورمان دارد . آثار به جا مانده از حجاری ها و نقش برجسته های تخت جمشید و کشفیات رودنکو در پازیک ، نشانگر رواج این نوع دوخت در آن دوره می باشد .
در دوره ی اشکانیان نیز با توجه به رواج پارچه های زربفت و توسعه ی صادرات آن ، استفاده از قیطان های ابریشمی و گلابتونی در حاشیه سازی ها ، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در تزیین لباس ها ، بقچه ها ، سوزنی ها و حاشیه ی پرده ها از این نوع دوخت استفاده گردید .

 

[دختر خوشگل انجمن]

در دیگر دوره ها نیز این نوع دوخت نسبت به سایر دوخت ها ، از رواج بیشتری برخورداربود به خصوص رواج این نوع دوخت از سنه ی ۴ هجری قمری یعنی از زمانی که کاغذ از طریق چین و سمرقند به ایران رسید و در نتیجه با ایجاد گارگاه های کاغذ سازی ، تحولی در امر کتابت و کتاب آرایی به وجود آمد و استفاده از طرح های هندسی نیز در انواع دوخت ها رایج و در نتیجه در این دوره کمند دوزی نیز به عنوان مکمل دوختی در میان دوخت ها بیشتر رایج گردید از آن پس نیز ، این نوع دوخت بیش از از پیش در میان دوخت های دیگر جلوه گری نموده و تا امروز، همچنان پا برجا بوده است .

 

[دختر خوشگل انجمن]

این نوع دوخت بیشتر با دوخت هایی از قبیل : قلاب دوزی ، تکه دوزی ، پته دوزی یا سلسله دوزی ، بخارا دوزی ، آجیده دوزی ، کتیبه دوزی ، بلوچ دوزی ، منجوق دوزی ، سرمه دوزی ، ملیله دوزی ، گبردوزی ، مضاعف دوزی ، گلابتون دوزی ، ده یک دوزی و بلیش دوزی .
همان طور که در بالا اشاره شد این دوخت به عنوان یک دوخت مستقل و جدا نیست بلکه به صورت مکملی در میان دوخت ها مطرح می باشد .

 

[دختر خوشگل انجمن]

مواد مورد نیاز و روش کار کمند دوزی

مواد مورد نیازاین دوخت معمولا انواع قیطان ، نوار، فیتیله های ابریشمی ، پشمی ، نخی ، یا پنبه ای و نخ گلابتون یا نخ های دیگر می باشد .

 

[دختر خوشگل انجمن]

نحوه ی اجرای کار به این صورت است که : پس از طراحی و نقش پردازی روی پارچه ، روی طرح جدول ، قیطان گذاری یا فیتیله گذاری کرده و به فاصله معینی از هم با کمک نخ های گلابتون زرین یا سیمین و یا نخ های ابریشمی الوان بست می زنند .
در بست زنی گاهی اوقات به عنوان نمود بیشتر کار و تزیین بخشیدن بیشتر به دوخت ، بست ها را به این صورتی که نخ های گلابتون را ده به ده دسته نموده و پس از قرار دادن آن با فاصله ی معین روی کمند ، آن را روی زمینه پارچه بخیه می زنند . بخیه ها نیز با استفاده از نخ گلابتون و یا نخ هم رنگ زمینه با ظرافت خاصی زده می شد که هیچ گونه نمودی نداشته باشد گاهی برای اجرای کمندهای عریض ، از دو یا سه لایه قیطان کنار هم استفاده می نمایند .

 

[دختر خوشگل انجمن]

کاربرد کمند دوزی

این دوخت به همراه سایر دوخت ها بیشتر برای انواع سجاده ، سوزنی ، بقچه ، تابلوهای تزیینی ، پرده خانه خدا ، سایر پرده ها ، کلاه ها ، لباس ها ، روکوسنی ، رومیزی ، جلدهای پارچه ای ، مچ پیچ ها ، روجعبه ای ، روقوری ها و … به کار می رود .
اجرای این دوخت در تمام مناطق دوختی رایج بوده و منطقه بخصوصی ندارد . از این نوع دوخت ها در موزه ها ی دنیا و ایران به خصوص در موزه هنرهای تزیینی به وفور دیده می شود .