هنری گیوه همان کفش‌های زیبا

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

گیوه جزو پاپوش‌های سنتی و در گروه پوشاک سنتی قرار دارد و از پاپوش‌های اصلی مردان در گذشته به خصوص در تابستان بوده است. گیوه نوعی کفش با رویه‌ای دست‌باف از جنس نخ پنبه یا ابریشم و زیره چرم، لاستیک یا پارچه‌های به هم فشرده است. به گیوه به زبان تاتی «جیوه» گفته می‌شود. رویه آن از نخ پنبه بوده که زنان ریسیده و بافته می‌شد. قسمت کفی آن نیز به نام «تخت‌کشی» توسط مردان دوخته می‌شد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

آنچه که در طول تاریخ از دلایل شکل گیری پوشش و البسه ذکر نموده اند می‌توان به حفظ بدن در شرایط طبیعی مثل سرما، گرما، آفتاب سوزان و باد و یا شرم و حیای فطری انسان اشاره کرد. با توجه به مستندات مکتوب، نقش‌برجسته‌ها، نقاشی‌ها و آثار بر جای مانده از پوشاک ایرانیان از گذشته تا به امروز نشان دهنده تغییرات زیادی در نوع پوشاک مردمان این سرزمین است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

گیوه یکی از پای‌پوش‌های قدیمی که روزگاری به خصوص در فصل تابستان مورد استفاده فراوان قرار می‌گرفت، در سال‌های اخیر به سبب رواج کفش‌های چرمی و غیر چرمی و جایگزین شدن آن‌ها به جای پای افزارهای قدیمی در اکثر مناطق ایران رونق و اعتبار دیرین خود را از دست داده است. تولید گیوه از دیر باز در استان قزوین هنرمندانی داشته است. اکثر زنان و دختران در گذشته به بافت رویه گیوه آشنایی داشته اند. هنوز گیوه بافی در مناطقی از استان قزوین، بوئین زهرا و تاکستان بخصوص در روستای «اک» تا حدودی رایج است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

سوزن‌هایی که از دوران نوسنگی به دست آمده نمایانگر این است که انسان آن زمان قادر بوده پوست حیوانات را به وسیله نوارهایی که از پوست درست می کرده، به یکدیگر وصل نماید. در گذشته کم بودن راه‌های ارتباطی و نوع معیشت مبتنی بر دامداری و کشاورزی و ضرورت تحرک فراوان در فصول سه‌گانه بهار و تابستان و پاییز (که فصل کار هستند) پا افزاری را می‌طلبید که سبک، راحت، مقاوم، خنک و در عین حال ارزان باشد و توسط خود عشایر و روستائیان و جوامع نیمه شهری با امکانات موجود در منطقه قادر به تولید آن باشند.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

مواد اولیه گیوه

ماده اولیه و ابزار بافت رویه گیوه در گیوه های پنبه ای، شامل نخ پنبه و در مورد گیوه های ابریشمی، نخ ابریشم است. جنس مواد اولیه برای تخت کشی چرم، پارچه کرباس و امروز تخت های آماده پلاستیکی است.

ابزار و تجهیزات گیوه

ابزار مورد نیاز شامل سوزن مخصوص و در مواردی قلاب است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

مراحل تولید گیوه

گیوه نوعی پای‌افزار است که رویه آن از نخ‌های پنبه یا از ابریشم می بافند و به وسیله قلاب یا سوزنی که در اصطلاح محلی به آن «تَوَنه» (tavane) گفته می‌شود بافته می‌شود.

پس از آماده کردن مواد اولیه هنرمند گیوه‌باف با سوزن گیوه‌بافی و نخ پنبه‌ای محکم و دولا شروع به بافت رویه گیوه می‌کند. گیوه‌باف از بالای رویه گیوه با چند رج که دور سر نخ بافندگی حلقه می اندازد آغاز می‌کند و سپس ردیف‌های پشت سر هم به آن اضافه می کند و آن را به تدریج از اطراف توسعه می دهد. وقتی طول مورد لزوم به دست آمد و به اندازه کافی بافته شد، بافت پاشنه آن را آغاز می‌کنند. وقتی به مرحله ای رسید که قسمت بافته شده به شکل دایره در آمد، چند ردیف دیگر بافته می‌شود تا قوزک گیوه درست شود. در این روش بافت رویه گیوه به صورت یک تکه و شبیه جوراب بافته می شود که به هنگام تخت‌کشی قسمت زیر آن را باز می‌کنند.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

بافتن یک رویه گیوه با نخی که ضخامت آن متوسط است در حدود دو روز طول می کشد. بهترین گیوه ها از نخ ظریف پنبه ای دولا بافته می‌شود .گاهی برروی این گیوه‌ها در بعضی مناطق نقش‌های هندسی زیبایی بر روی گیوه بافته می‌شود که سوراخ‌های کوچکی به هنگام بافت بر روی آن ایجاد می‌کند. بافت این نوع گیوه ها زمان بیشتری به طول می انجامد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

در بعضی مناطق استان قزوین بافت رویه گیوه با ابریشم و قلاب انجام می‌شود .هنرمند با توجه به اندازه گیوه مورد نظر شروع به بافت می کند .رویه به صورت یک تکه با قلاب بافته می‌شود .هنرمند رویه را حدود یک یا دو سانتی متر بزرگ‌تر از ابعاد واقعی آن می‌بافد تا کار دوخت گیوه به تخت آن آسانتر انجام گیرد. در روزگاران گذشته اکثر زنان، چه روستایی و چه شهری به بافت رویه گیوه آشنایی داشته اند. در واقع پیش از این که انواع کفش‌های چرمی و لاستیکی آماده در بین مردم رواج پیدا کند، بیشتر مردان از گیوه در فصل‌های بهار و تابستان استفاده می‌کردند. البته استفاده از این پای پوش هنوز هم در بین بعضی از مردمان شهرنشین و یا روستایی رواج دارد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

رنگ ها و نقش های گیوه

استفاده از نخ‌های پنبه ای سفید و نخ ابریشمی به رنگ سیاه و یا سفید رایج است. اغلب گیوه های بافته شده در استان قزوین به رنگ سفید و ساده و بدون نقش است.

گیوه بافی در روستای «اک» در تاکستان رونق بسیاری داشته است روستاهای «سوته کش» در قزوین و الموت و همچنین در آبیک نیز به بافت رویه گیوه می‌پرداختند. از هنرمندان تخت کش و گیوه باف می‌توان به استاد عزت الله طاهرخانی در تاکستان و خانم حوریه و زهرا اسماعیلی گیوه باف در قزوین اشاره کرد. امروزه با توجه به ایجاد خلاقیت و به روزرسانی در گیوه‌بافی بافت گیوه شاهد رشد فراگیر این هنر هستیم.